จริงหรือไม่ที่ฉลามสายตาไม่ดี

การมองเห็นของฉลามดูเหมือนจะเป็นเรื่องลึกลับและมีการตั้งคำถามอยู่เสมอ จริงหรือไม่ที่ฉลามสายตาไม่ดี เรามักได้ยินข้อโต้แย้งเกี่ยวกับอัตลักษณ์ที่ผิดพลาดซึ่งเกี่ยวข้องกับปฏิสัมพันธ์ระหว่างฉลามกับมนุษย์ นอกจากนั้นคงเคยได้ยินอีกว่าฉลามนั้นมีประสาทรับกลิ่นที่น่าทึ่งมาอย่างต่อเนื่อง และนั่นทำให้หลายคนเชื่อว่าฉลามมีสายตาที่ไม่ดี

กลุ่มวิจัยในออสเตรเลียได้ศึกษาการมองเห็นของฉลามมาหลายปีแล้ว อันที่จริงพวกเขาอาจเป็นผู้เชี่ยวชาญระดับโลกด้านการมองเห็นของสัตว์มีกระดูกสันหลังก็ว่าได้ และพวกเขาได้ศึกษาดวงตาของปลาประเภท Elasmobranch (ปลากระดูกอ่อน) ที่แตกต่างกันหลายร้อยสายพันธุ์ อาทิเช่น ฉลาม กระเบน ปลาฉนาก และปลาโรนัน จากการวิจัยของพวกเขาสรุปได้ว่า

พวกฉลามนั้นมีสายตาที่ “ดี”

แต่เป็นสายตาที่ดีในแบบของพวกมัน ซึ่งแน่นอนว่าต่างจากการมองเห็นของมนุษย์ โดยเฉพาะการรับรู้ของสี หลายๆคนน่าจะเคยได้ยินมาบ้างว่า “ฉลามตาบอดสี” นั้นเป็นเรื่องที่เข้าใจถูกต้อง พวกฉลามขาดเซลล์ที่จำเป็นต่อการประมวลผลของสี พวกมันจะมองเห็นสีได้เฉพาะขาว กับ ดำเท่านั้น ในตาของมนุษย์เรามีกล้ามเนื้อที่คอยควบคุมรูปร่างของเลนส์ การโฟกัสสัญญาณแสงที่เรตินา แต่ผิดกับเลนส์ในตาฉลามที่ไม่มีการเปลี่ยนรูปร่าง แต่มีกล้ามเนื้อที่เคลื่อนเลนส์ไปข้างหน้าหรือข้างหลังเพื่อโฟกัสแสง ฉลามมีวิสัยทัศน์ในการมองเห็นที่ดีเยี่ยม พวกมันมองเห็นได้ชัดเจนในระยะตั้งแต่ 10-15 เมตรขึ้นไป และสภาพน้ำยังสามารถส่งผลต่อการมองเห็นของพวกมันจากระยะดังกล่าว ซึ่งหมายความว่าแม้การมองเห็นของพวกมันจะดี แต่ไม่ได้มีประสิทธิภาพมากพอที่นำพวกมันพุ่งหาเหยื่อถ้าไม่ใกล้พอในระยะที่เหมาะสม

ถึงแม้พวกมันจะมองได้เพียงสองสีและต้องใช้ระยะในการมอง ความไวแสงในดวงตาของพวกมันยังเป็นอีกหนึ่งตัวช่วยในการมองเห็นที่ดีด้วย ความสามารถมองเห็นในสภาพแสงน้อยแตกต่างกันอย่างมากระหว่างสายพันธุ์ฉลามน้ำลึก กับ ฉลามน้ำตื้น โดยพื้นฐานแล้วมี

เซลล์รับแสงสองชนิดที่อยู่ในเรตินา คือแบบ “กรวย”

ทำงานในสภาพแสงจ้า และแบบ “แท่ง” จะทำงานในสภาพแสงน้อย ไม่น่าแปลกใจที่ฉลามน้ำลึกที่ค้นพบจะมีลักษณะดวงตาที่ใหญ่กว่า ซึ่งมีสัดส่วนของเซลล์รับแสง (แท่ง) ไวต่อสภาพแสงน้อยสูงกว่า ดวงตารับแสง (กรวย) ที่ไวต่อสภาพแสงจ้าของฉลามน้ำตื้น นอกจากนี้ฉลามยังมีโครงสร้างที่เรียกว่า Tapetum lucidum คือส่วนสะท้อนแสงของดวงตาที่อยู่ด้านหลังเรตินาทำให้ดวงตาเป็นประกาย พวกคุณอาจเคยเห็นในแมวเวลาที่เราเอาไฟส่องมันในตอนกลางคืน และ Tapetum lucidum นี่แหละที่จะมีส่วนช่วยในการมองเห็นของฉลามมากขึ้นแม้ในตอนกลางคืน

จากผลการวิจัยที่ได้กล่าวมาข้างต้น สามารถนำข้อมูลมาใช้เพื่อป้องกันการโจมตีของฉลามได้ กล่าวคือ เมื่อเรารู้ว่า พวกมันมีโฟกัสที่คมชัด มุมมองโลกแบบขาว ดำและความไวแสง เราจำเป็นต้องเลือกอุปกรณ์ดำน้ำที่ไม่มีสีสันสดใสอย่างเห็นได้ชัด เนื่องจากฉลามมักสนใจพื้นที่ที่มีความเปรียบต่างสูง อาจทำให้ไปกระตุ้นความสนใจของพวกมันได้ และเราควรสวมถุงมือขณะดำน้ำ เพราะมือสีซีดที่ยื่นออกมานอกชุดดำน้ำสีเข้มก็เป็นส่วนหนึ่งในการเรียกความสนใจเช่นกัน (ทั้งหมดที่กล่าวมาก็ใช้เบี่ยงความสนใจได้ในระยะสั้น เป็นไปได้ควรหาที่ปลอดฉลามดีกว่า) นอกไปจากนี้ผลการวิจัยยังสามารถช่วยพัฒนาอุปกรณ์ทำประมงที่อาจลดจำนวนฉลามติดเบ็ดราวโดยบังเอิญได้อีกด้วย